Spouwmuur
De meeste Vlaamse woningen zijn tegenwoordig voorzien van spouwmuren. Een spouwmuur bestaat uit een dubbele muur, de binnenmuur en de buitenmuur, ook wel het binnen- en buitenblad genoemd. Hiertussen zit een open ruimte, dat een spouw wordt genoemd. Het is de spouw die tussen beide muren instaat dat voorkomt dat vocht vanuit de buitenmuur naar de binnenmuur kan trekken. Vanaf de jaren 70 werd de spouw steeds vaker voorzien van isolatie. Spouwmuurisolatie kan zorgen voor een aanzienlijke daling in energieverbruik. Vandaag de dag wordt spouwmuurisolatie standaard in nieuwbouwwoningen toegepast. Het achteraf isoleren van een spouwmuur is ook mogelijk.
Geschiedenis
Het was pas rond het begin van de 20e eeuw toen in België en Nederland de eerste gebouwen met een spouwmuur gebouwd werden. Voordien waren woningen voorzien van een enkelwandige wand. Hierdoor hadden vrijwel alle woningen last van doorslaand vocht en waren woningen met de toen veel veelgebruikte hout- en kolenkachels maar moeilijk warm te krijgen. Kou en vocht hadden een grote invloed op de gezondheid van de samenleving. Waren spouwmuren eerst enkel nog weggelegd voor grote gebouwen en woningen van welgestelden, vanaf de jaren 20 van de vorige eeuw werden de meeste Belgische woningen ook voorzien van een spouwmuren. Woningen werden vanaf toen veel beter beschermd tegen doorslaand vocht en bracht een verbetering van de gezondheidssituatie van de Belgische bevolking tot stand.
Werking van spouwmuren en ventilatie
Het doel van een spouwmuur is dat wanneer het buitenblad poreus of beschadigd is, er geen vocht meer kan doordringen naar de binnenkant van de woning. Vocht dat door het buitenblad dringt zal in de spouw uitkomen en het binnenblad blijft zodoende droog. Om er toch voor te zorgen dat de spouw droog blijft worden er meestal ventilatieroosters geplaatst. Er kunnen ook stootvoegen, een verticale voeg dat openblijft in de muren zitten. Het is gebleken dat vocht in de muur voor een groot gedeelte vanzelf de muur verlaat, dus stootvoegen hoeven niet meer gebruikt te worden. Ventilatieroosters daarentegen nog wel. Zij dienen de kruipruimte te ventileren. Ook wanneer een buitenblad is voorzien van een dampdichte laag, zoals een verflaag of geglazuurde bakstenen, zullen er ventilatieroosters geplaatst moeten worden. Vocht kan door deze lagen niet afgevoerd worden.
Spouwankers
Om de stabiliteit van de spouwmuur te garanderen, zijn zowel het binnen- als het buitenblad met elkaar verbonden door middel van spouwankers. Deze spouwankers bestaan uit verzinkt staaldraad of roestvrij staal en doen tegenwoordig ook dienst om het isolatiemateriaal vast te klemmen. Is een spouwmuur ook bedoeld als scheidingswand met naastgelegen woningen, dan kan er beter gebruik gemaakt worden van een ankerloze spouwmuur. Wanneer er namelijk wel spouwankers gebruikt worden, is er een risico dat de spouwankers dienen als geluidsisolatie. Contactgeluid kan dan gemakkelijk overgedragen worden, waardoor er geluidsoverlast ontstaat.
Spouwmuurisolatie
Toen in 1973 de oliecrisis ontstond werd er voor het eerst gepraat over energiebesparing. Vanaf toen werden ook de eerste spouwmuren geïsoleerd en er bleek een behoorlijke energiereductie mogelijk. Het gebruikte isolatiemateriaal in de beginjaren was rond de 25 tot 50 millimeter dik. In latere jaren zijn de eisen voor isolatie strenger geworden en werd er dikker isolatiemateriaal gebruikt tot wel 100 millimeter dik. Isolatiemateriaal wordt in de meeste gevallen aangebracht aan het binnenblad en er wordt een ruimte vrijgehouden tussen het isolatiemateriaal en het buitenblad. Zo wordt voorkomen dat als vocht door de buitenmuur trekt het in het isolatiemateriaal kan trekken. Het meeste isolatiemateriaal dat in contact komt met vocht verliest namelijk de isolerende werking. Nieuwbouwwoningen worden standaard voorzien van isolatiemateriaal. Dit zijn meestal isolatieplaten zoals Steenwol, glaswol, PIR, EPS, en XPS, maar ook schuimisolatie, zoals purschuim, resolhardschuim. Vaak is de breedte van de spouw van belang voor de keuze voor een bepaald isolatiemateriaal.
Na-isolatie spouwmuur
Het achteraf isoleren van niet geïsoleerde spouwmuren is ook mogelijk door middel van na-isolatie. Voordat de spouwmuur geïsoleerd kan worden, moet de spouw nog goed geïnspecteerd worden. Het na-isoleren kan namelijk leiden tot overtreding van de wet natuurbescherming. Het wil nog wel eens voorkomen dat vleermuizen gebruik maken van de spouwmuur. Aangezien vleermuizen een beschermde diersoort zijn, zal er een ontheffing moeten komen. Bestaande spouwmuren kunnen uiteraard niet geïsoleerd worden met isolatieplaten. Er wordt daarom gebruik gemaakt vlokken, schuim of parels die in de spouw worden gespoten of geblazen door voorgeboorde gaten in de voegen van het buitenblad. Voorbeelden van isolatiematerialen bij na-isolatie zijn purschuim, glaswol vlokken of EPS parels. Het voordeel van na-isoleren is dat woonvocht niet zo gemakkelijk kan worden opgenomen worden door de muren. Hierdoor zullen er minder snel vochtproblemen ontstaan.
Spouwmuurisolatie verwijderen
spouwmuren die voorzien zijn van oud isolatiemateriaal, vooral van voor 1976 kunnen weggezakt zijn. In deze jaren werd er gebruik gemaakt van Ureum Formaldehyde, ook wel UF-schuim genoemd. Wanneer dit schuim naar beneden is gezakt, is er geen enkele vorm van spouwmuurisolatie meer. Het beste is daarom om de spouwmuur opnieuw te isoleren met een modern isolatiemateriaal. Hierdoor zal wel de oude isolatie verwijderd moeten worden. Bij een bestaande spouwmuur kan dit lastig zijn. Er worden daarom enkele bakstenen uit de buitenmuur gehaald. Met speciale apparatuur kan dan de oude isolatie worden opgezogen. Wanneer de bakstenen weer terug zijn geplaatst kan er vervolgens met het na-isoleren begonnen worden.
Isolatiewaarden
Voor nieuwbouwwoningen heeft de Vlaamse overheid enkele normen vastgesteld betreffende het isoleren van muren, vloeren en daken. Hierbij heeft de overheid een Rc-waarde vastgesteld. De Rc-waarde geeft de warmteweerstand aan. Dit wordt uitgedrukt in m²K/W en houdt in de hoeveelheid warmte dat per vierkante meter en per graad temperatuurverschil verloren gaat naar binnen of buiten. Hoe hoger de rc-waarde, zo min mogelijk warmte gaat verloren. Een enkele muur heeft normaliter een rc-waarde van 0,19 m²K/W. Bij een spouwmuur zonder isolatie is de rc-waarde 0,35 m²K/W. Wanneer de spouw is gevuld met isolatiemateriaal kan de rc-waarde al snel oplopen tot 1,35 m²K/W. Het is dus van belang dat spouwmuren een zo hoog mogelijke rc-waarde hebben. De Vlaamse overheid heeft daar ook normen voor opgesteld. Deze normen worden onder andere gebruikt als voorwaarde voor het toekennen van een premie voor spouwmuurisolatie.